Συνέντευξη του Valery Giscard D’ Estaign στο δημοσιογράφο Κων/νο Καλλέργη,
εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (24/5/09)
– Ας γυρίσουμε λίγο στο 1979 και την υπογραφή της προσχώρησης της Ελλάδας στην Ε.Ε. Είχατε έναν ιδιαίτερο ρόλο στην πορεία της Ελλάδας προς την τότε ΕΟΚ.
– Η προσχώρηση της Ελλάδας ήταν ένα μείζον γεγονός της ευρωπαϊκής ιστορίας λόγω του συμβόλου που είναι η Ελλάδα για την Ευρώπη. Όμως οι διαπραγματεύσεις ήταν αρκετά δύσκολες, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε αρνητική στάση και πολλοί από τους εταίρους μας, σε μια εποχή που ήμασταν 9, είχαν μια απροθυμία να δεχθούν την ένταξη τής Ελλάδας και τούτο για τρεις λόγους.
Κατ’ αρχήν δεν υπήρχε εμπιστοσύνη στη σταθερότητα του πολιτικού συστήματος. Η Ελλάδα είχε γνωρίσει πριν από το καθεστώς των συνταγματαρχών μια δημοκρατία που ήταν ελλειμματική, η οποία και οδήγησε εν συνεχεία στη δικτατορία. Υπήρχε έτσι μια δυσπιστία ωδ προς την ίδια τη σταθερότητα του δημοκρατικού καθεστώτος.
Μια δεύτερη αρνητική απάντηση προερχόταν από εκείνους που έλεγαν ότι η Ελλάδα έχει ανάγκη ανάπτυξης και οικονομικής βοήθειας που η Ευρώπη δεν είχε τα μέσα να παράσχει. Ήταν φυσικά το επιχείρημα των χωρών που συνεισφέρουν τα περισσότερα στον κοινοτικό προϋπολογισμό.
Η τρίτη άρνηση ήταν εκείνων που έλεγαν «μα η Ελλάδα δεν έχει κοινά σύνορα με τα κράτη – μέλη και μέχρι τώρα στην Ευρώπη δεν έχουν ενταχθεί παρά χώρες που έχουν μεταξύ τους κοινά σύνορα. Θυμηθείτε εδώ ότι ήμασταν ακόμα στον Ψυχρό Πόλεμο τότε.
Αυτά τα επιχειρήματα χρησιμοποιήθηκαν για να καθυστερήσουν οι δια-πραγματεύσεις, που πολλοί εταίροι μας δεν επιθυμούσαν να ολοκληρωθούν. Εγώ ασχολήθηκα πολύ ενεργά με αυτή την υπόθεση της ένταξης της Ελλάδας γιατί θεωρούσα ότι ήταν κεφαλαιώδους σημασίας για την Ελλάδα και προτεραιότητα μετά τις περιπέτειες που είχε, με άλλα λόγια τη δικτατορία, να εδραιωθεί στην Ελλάδα η δημοκρατία.
Επιπλέον είχα και προσωπικές σχέσεις με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, ο οποίος με έπειθε, όμως σε κάθε περίπτωση η ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων ήταν πολύ δύσκολη και χρειάσθηκε σημαντική βοήθεια για να φθάσουμε στο τέλος.
– Ο Καραμανλής ήταν αναμφίβολα ο άνθρωπος-κλειδί, ποιος ήταν όμως ακριβώς ο ρόλος του;
– Ο ρόλoς του ήταν απολύτως συγκεκριμένος. Με τον χαρακτήρα του και τη στάση του απαντούσε στις δύο σοβαρότερες ανησυχίες των Ευρωπαίων εταίρων μας. Κατ’ αρχήν είχε αποδείξει την ικανότητά του να επαναφέρει τη δημοκρατία και να διασφαλίσει την ομαλή λειτουργία του πολιτεύματος και είχε απολύτως δημοκρατική στάση σε ό,τι αφορά τη λειτουργία τής πολιτικής ζωής στην Ελλάδα.
Το δεύτερο στοιχείο ήταν η εικόνα του ωδ ικανού διαχειριστή. Σε μια περίοδο στην οποία έπρεπε να δρομολογηθούν διάφοροι οικονομικοί και χρηματοπιστωτικοί μηχανισμοί για να επιταχύνει η Ελλάδα την οικονομική της ανάπτυξη και ν’ αφήσει πίσω της τις δυσκολίες που αντιμετώπισε, έπρεπε να μπορούμε να στηριχτούμε σε έναν καλό διαχειριστή. Διαφορετικά, όπως συμβαίνει σήμερα αλλού στην Ευρώπη, η οικονομική βοήθεια θα διασκορπιζόταν και θα χανόταν…
Έτσι, η διπλή εγγύηση του Καραμανλή ήταν οι δημοκρατικές περγαμηνές του και οι διαχειριστικές του ικανότητες. Πάντως δεν παρενέβαινε απ’ ευθείας στις ίδιες τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις παρά μόνο για να προσθέσει το ειδικό πολιτικό βάρος του, απαιτώντας την όσο το δυνατόν ταχύτερη ολοκλήρωσή τους.
– Τον γνωρίζατε από το Παρίσι έτσι δεν είναι;
– Πράγματι είχαμε γνωρισθεί όταν ζούσε στο Παρίσι και είχα εκτιμήσει πάρα πολύ τη στάση του. Οι συζητήσεις μας δεν ήταν εύκολες καθώς και τα γαλλικά του δεν ήταν και τόσο καλά όμως παρ’ όλα αυτά η σχέση μας αναπτύχθηκε και ήταν πολύ στενή. Άλλωστε όπως ίσως θυμάστε είχα διευκολύνει την επιστροφή του στην Ελλάδα, θέτοντας στη διάθεσή του το προεδρικό αεροπλάνο τη στιγμή της πτώσης της δικτατορίας.
-Από την υπογραφή της Συνθήκης προσχώρησης ποια είναι η πιο έντονη ανάμνησή σας;
– Οι καλύτερες αναμνήσεις μου είναι παλαιότερες, πριν από την ίδια την τελετή της υπογραφής, είναι ανάμεσα στην αποκατάσταση της δημοκρατίας και την υπογραφή. Ξέρετε ήμουν ο πρώτος αρχηγός κράτους που προσεκλήθη να επισκεφθεί την Ελλάδα μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας. Προσγειωθήκαμε στο αεροδρόμιο του Ελληνικού και μαζί με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή κατευθυνθήκαμε από το αεροδρόμιο προς το κέντρο, τους Στύλους του Ολυμπίου Διός. Σε όλο το μήκος της διαδρομής υπήρχε ένα τεράστιο πλήθος, τρεις σειρές από κάθε πλευρά του δρόμου που χειροκροτούσε την κοινή άφιξή μας. Κάθε φορά που επιστρέφω στην Ελλάδα το θυμάμαι αυτό, ξαναζώ αυτή την απίστευτη υποδοχή που δεν γνώρισα ποτέ ξανά από τότε.
– Με όλα αυτά τα γεγονότα εκείνης της περιόδου, Ελλάδα και Γαλλία απέκτησαν τότε μια ειδική σχέση. Έχετε την ίδια αίσθηση;
– Απολύτως και κυρίως πρέπει να τη διατηρήσουμε τη σχέση αυτή. Δεν κινδυνεύει βέβαια γιατί οι σχέσεις μας είναι εξαιρετικές, αλλά πρέπει να τη στηρίξουμε, να την τροφοδοτήσουμε με ανταλλαγές επισκέψεων βέβαια, αλλά και με την κατανόηση των αμοιβαίων προβλημάτων, την εξεύρεση κοινών λύσεων και σκέφτομαι εδώ για παράδειγμα τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε σήμερα στη Μεσόγειο με τιδ τεράστιες μετακινήσεις πληθυσμών, τη μετανάστευση.
-Σ’ αυτό το επίπεδο ποιες είναι οι σκέψεις σας για την υποψηφιότητα της Τουρκίας;
-Η θέση της Γαλλίας είναι απολύτως σαφής. Οι πολιτικές αρχές και η μεγάλη πλειοψηφία της γαλλικής κοινής γνώμης είναι αντίθετες με την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. για έναν απλό λόγο που δεν περιέχει καμία αίσθηση εχθρότητας προς την Τουρκία παρά μόνο μια διαπίστωση: η Τουρκία δεν είναι ευρωπαϊκή χώρα. Δεν πρέπει να μπερδεύουμε τα πράγματα. Η Ελλάδα εντάχθηκε στην Ένωση αλλά ήταν χώρα-θεμέλιο της ευρωπαϊκής ταυτότητας.
Σήμερα ο κόσμος μας είναι οργανωμένος γύρω από χώρες – ηπείρους, όπως είναι οι ΗΠΑ στη βόρειο Αμερική, η Κίνα ή η Ινδία. Η Ευρώπη δεν μπορεί να παραμείνει κατακερματισμένη, οφείλει να οργανωθεί και εκείνη κι αυτό είναι που προσπαθούμε τώρα να επιτύχουμε. Όμως δεν μπορούμε να οργανώνουμε την Ευρώπη και ταυτόχρονα να βγούμε έξω από τα σύνορά της. Είναι αντιφατικό και ουδόλως ρεαλιστικό.
Πρέπει λοιπόν να αναπτύξουμε σχέσεις καλής γειτονίας, σχέσεις πολύ καλής γειτονίας με τις μεγάλες γειτονικές μας χώρες, κατά κύριο λόγο την Τουρκία αλλά και τη Ρωσία. Όμως κάθε μία ανήκει στο δικό της «σύμπαν» και εκείνο που οφείλουμε να πράξουμε είναι να έχουμε εξαιρετικές σχάσεις μαζί τους αλλά επικεντρώνοντας τιδ προσπάθειες μας στο να οργανωθούμε εμείς οι ίδιοι, εμείς οι Ευρωπαίοι της Ευρώπης.
– Επιστρέφοντας στην ένταξη της Ελλάδας, έχουν περάσει πια 30 χρόνια. Είναι για σας θετικός ο απολογισμός;
– Είναι προφανές ότι ο απολογισμός είναι ιδιαίτερα θετικός. Φυσικά, όταν περνάμε δυσκολίες και η Ελλάδα γνωρίζει σήμερα κάποιες δυσκολίες, δεν είναι δύσκολο να ξεχάσουμε τα θετικά. Δεν πρέπει όμως να τα ξεχνάμε και τούτο σε δύο κυρίως επίπεδα. Κατ’ αρχήν η ανάπτυξη της Ελλάδας δεν θα είχε ποτέ φθάσει στο σημερινό της επίπεδο χωρίς την ένταξη στην Κοινότητα. Η ένταξη είναι που επέτρεψε στην Ελλάδα να πραγματοποιήσει το άλμα προς τα εμπρός που καθένας μπορεί να διαπιστώσει κάθε φορά που την επισκέπτεται.
Εν συνεχεία, η είσοδος της Ελλάδας στη Ζώνη Ευρώ την έχει προστατεύσει από όλες τιδ νομισματικές αναταράξεις της εποχής μας κι ας μην ξεχνάμε ότι υπάρχει ένας Έλληνας στο «διευθυντήριο» του ευρώ (σ.σ. ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας κ. Λουκάς Παπαδήμος).
Αντί να βρίσκεται με ένα νόμισμα που κινδυνεύει, με υποτιμήσεις και ούτω καθ’ εξής, η Ελλάδα έχει ένα είδος νομισματικής ασπίδας, που είναι το ευρώ. Άρα ο απολογισμός είναι εξαιρετικά θετικός. Εκείνο που εγώ προσωπικά θα επιθυμούσα είναι σε αυτή την κρίση, της οποίας δεν είμαστε εμείς οι υπαίτιοι αλλά οι αγγλοσαξονικοί τραπεζικοί ελιγμοί της τελευταίας δεκαετίας, εμείς αντιθέτως είμαστε τα θύματα, να υπάρχει μια αναγνώριση και στην Ελλάδα, του πολύ θετικού ρόλου που έχει η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη. Υπάρχει μια τάση τα τελευταία χρόνια παντού στην Ευρώπη να επιστρέφουμε σε πολιτικές με πιο εθνικό προσανατολισμό και να ξεχνάμε ότι είμαστε και Ευρωπαίοι και ότι βρισκόσαστε αντιμέτωποι με μεγάλες δοκιμασίες, όπως η οικονομική κρίση ή ακόμα η λαθρομετανάστευση και πρέπει να «ποντάρουμε», να στηριζόμαστε στην ευρωπαϊκή αλληλεγγύη.
– Είναι η αλληλεγγύη αυτή που αναφέρετε επαρκής, έχει φθάσει σε ένα επίπεδο ικανοποιητικό;
– Όχι δεν έχει φθάσει ακόμα στο επιθυμητό επίπεδο αλλά πάλι είναι φυσικό να μη μπορούν να γίνουν όλα από τη μία μέρα στην άλλη. Υπάρχει όμως αυτή η αλληλεγγύη και μπορούμε να στηριχθούμε σ’ αυτήν σε δύσκολες περιόδους, σε περιόδους με μεγάλα προβλήματα. Πραγματικά εύχομαι να το νιώσουν αυτό οι Έλληνες, να γνωρίζουν ότι μπορούν να στηριχθούν στην αλληλεγγύη της Ευρώπης για να αναζητήσουν λύσεις σε ορισμένα προβλήματα.
– Βλέπουμε όμως oτι στην Ευρώπη αλλά τώρα πια και στην Ελλάδα η αποδοχή της Ε.Ε. δεν είναι η ίδια που ήταν μέχρι πριν από σχετικά λίγα χρόνια.
– Γι’ αυτό ευθύνονται κυρίως δύο πράγματα. Το πρώτο είναι η διαρκής εκστρατεία του αγγλοσαξονικού, κυρίως οικονομικού Τύπου που φυσικά έχοντας δει το ευρώ να υποσκελίζει κάποια από τα «δικά του» νομίσματα έχει περάσει σε μια φάση διαρκούς κριτικής. Παράλληλα υπάρχει το γεγονός ότι περνάμε από σοβαρή κρίση και στις κρίσεις αναζητούμε ενόχους. Όμως η Ευρώπη δεν είναι ένοχος, είναι αντιθέτως, πραγματική ασπίδα.
Υπάρχει όμως και κάτι άλλο: η Ευρώπη δεν έχει σήμερα τους ηγέτες που της αξίζουν, δεν έχει τις μεγάλες φυσιογνωμίες του παρελθόντος όπως ήταν για παράδειγμα ο Κωνσταντίνος Καραμανλής που ήταν πραγματικά πολιτικός ευρωπαϊκής εμβέλειας. Σήμερα πολύ λίγοι στην ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή είναι άξιοι ενός τέτοιου εγκωμίου.
– Μια που αναφερθήκαμε στην πολιτική, οι ευρωεκλογές πλησιάζουν…
– Δεν είναι δικός μου ρόλος να μιλήσω για τις ευρωεκλογές, αυτές αφορούν τα κόμματα και τιδ κυβερνήσεις. Εκείνο που έχω να πω είναι ότι οι Έλληνες όπως και οι άλλοι Ευρωπαίοι έχουν ένα διπλό πολιτικό καθεστώς, σαν πολίτες της χώρας τους και πολίτες της Ευρώπης. Έτσι αν δεν ψηφίσουν στις ευρωεκλογές αποδυναμώνουν εν τέλει την ίδια την ευρωπαϊκή τους πολιτική οντότητα κι αυτό δεν είναι καλό ούτε για τους ίδιους ούτε για την Ευρώπη.
– Εκκρεμεί όμως και η Συνθήκη της Λισσαβόνας. Είχατε διαδραματίσει τον αποφασιστικό ρόλο στη δημιουργία του Συντάγματος της Ένωσης. Ποια είναι η άποψή σας για τη Συνθήκη της Λισσαβόνας;
– Η Συνθήκη της Λισσαβόνας δεν είναι τόσο καλή όσο η συνταγματική συνθήκη, την οποία άλλωστε η Ελλάδα είχε επικυρώσει και μάλιστα αρκετά σύντομα. Λυπάμαι όμως που δεν συνεχίσαμε σε αυτό το δρόμο γιατί η συνταγματική συνθήκη δίνει στην Ευρώπη ένα ενιαίο κείμενο που περιγράφει το σύνολο της λειτουργίας της. Υπό την πίεση των νομικών και μετά από τα αρνητικά δημοψηφίσματα όπως στη Γαλλία που άλλωστε οφείλονταν σε εξωτερικούς παράγοντες, προτιμήσαμε να απομακρυνθούμε από αυτό το κείμενο και να δημιουργήσουμε ένα άλλο, πιο πολύπλοκο, λιγότερο βατό για τους πολίτες.
Πάντως, η Συνθήκη της Λισσαβόνας, που η Ελλάδα έχει άλλωστε επίσης επικυρώσει, διατηρεί στο ακέραιο το σημαντικότερο που είναι όλο το τμήμα της συνταγματικής συνθήκης που αφορούσε τη μεταρρύθμιση των ευρωπαϊκών θεσμών. Πρέπει λοιπόν να ελπίζουμε ότι σύντομα θα επικυρωθεί και από τα ελάχιστα κράτη στα οποία ακόμα εκκρεμεί η επικύρωση και ώστε στη συνέχεια να εφαρμοστεί. Αργά ή γρήγορα όμως κατά την άποψή μου θα επιστρέψουμε στο κείμενο του Συντάγματος.
* Ο κ. Valery Giscard D’ Estaign πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας κατά την περίοδο 1974 – 1981, στήριξε προσωπικά την προσπάθεια του Κωνσταντίνου Καραμανλή για την αποκατάσταση του δημοκρατικού πολιτεύματος στην Ελλάδα και ακολούθου τις προσπάθειές του για την ολοκλήρωση των ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Παρών -ο μόνος αρχηγός κράτους- στην τελετή υπογραφής της συμφωνίας εντάξεως στην Αθήνα, στάθηκε σταθερά φίλος του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Στη συνέντευξη που ακολουθεί, αναφέρεται στις αντιρρήσεις για την Ένταξη της Ελλάδας, στη σημασία της προσωπικότητας του Κωνσταντίνου Καραμανλή, στη συμβολή της Γαλλίας κατά τη δύσκολη για τη μεταδικτατορική Ελλάδα περίοδο, στο μέλλον της Ευρώπης και στο γιατί η Τουρκία δεν πρέπει να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
«Η ανάρτηση των άρθρων με ιδιαίτερο ενδιαφέρον δεν σημαίνει και απόλυτη ταύτιση με το περιεχόμενο των ιδεών του αρθρογράφου. Τα άρθρα αξιολογούνται ως ενδιαφέροντα για προβληματισμό.»