Στον απόηχο της πρόσφατης τρομοκρατικής επίθεσης στο Βερολίνο, εγείρονται για μια ακόμα φορά αμφιβολίες σχετικά με τη συνοχή και την ανθεκτικότητα του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Η μετανάστευση και η τρομοκρατία συνεχίζουν να αποτελούν τα δυο σημαντικότερα ζητήματα για τους Ευρωπαίους πολίτες, η μεγάλη πλειοψηφία των οποίων απαιτεί κοινές, ευρωπαϊκές λύσεις για την αντιμετώπισή τους. Ταυτόχρονα, οι Ευρωπαίοι πολίτες, σε ποσοστό 81%, επιθυμούν να συνεχίσουν να μετακινούνται ελεύθερα έχοντας τη δυνατότητα να ζουν, να σπουδάζουν και να εργάζονται οπουδήποτε στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η Σένγκεν, ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, βρίσκεται στο επίκεντρο των προκλήσεων που δημιουργούν η μεταναστευτική κρίση και η απειλή της τρομοκρατίας. Καθώς ο ύποπτος της επίθεσης στο Βερολίνο εντοπίστηκε και εξουδετερώθηκε στην Ιταλία λίγο πριν τα Χριστούγεννα, διάφορες φωνές αμφισβήτησαν τη βιωσιμότητα των υφιστάμενων ανοικτών συνόρων στον χώρο της Σένγκεν.
Το κλείσιμο των συνόρων δεν θα σταματήσει τους τρομοκράτες. Αντιθέτως, πρέπει να εντείνουμε τη συνεργασία μας, να βελτιώσουμε την ανταλλαγή πληροφοριών, τη χρήση των συστημάτων και την εφαρμογή των κανόνων μας. Δεν έχει αξία η δημιουργία νέων συστημάτων αν δεν διασυνδέσουμε πρώτα όσα έχουμε ήδη στη διάθεσή μας. Η τρομοκρατία δεν γνωρίζει σύνορα, και για τον λόγο αυτό πρέπει και εμείς να συνεργασθούμε σε διασυνοριακό επίπεδο. Ακριβώς σε αυτό στοχεύει η Ένωση Ασφάλειας της ΕΕ, που έχει ως βασική προτεραιότητα την εμπέδωση μεγαλύτερης εμπιστοσύνης μεταξύ μας.
Πρέπει να αποτρέψουμε τη ριζοσπαστικοποίηση στα πρώτα στάδιά της, αξιοποιώντας, μέσω του Δικτύου Ευαισθητοποίησης για Ριζοσπαστικοποίηση (RAN), τους χιλιάδες εμπειρογνώμονες που βρίσκονται σε όλη την Ευρώπη. Καθώς περιορίζονται τα εδάφη που ελέγχει η Daesh, η μάχη κατά της ριζοσπαστικοποίησης και της τρομοκρατικής προπαγάνδας ολοένα και περισσότερο μεταφέρεται στο πεδίο του Διαδικτύου. Περισσότερο από ποτέ, πρέπει να εντατικοποιηθεί η συνεργασία με τις επιχειρήσεις του Διαδικτύου στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Διαδικτυακού Φόρουμ.
Θέλουμε να διασφαλίσουμε ότι οι εν δυνάμει τρομοκράτες δεν θα μπορούν να εκπαιδεύονται, να έχουν πρόσβαση σε χρηματοδότηση ή σε βοήθεια για να ταξιδεύουν, ώστε να μην διαπράττουν τρομοκρατικές επιθέσεις. Σε αυτό ακριβώς στοχεύουμε με την Ευρωπαϊκή Οδηγία για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας που συμφωνήθηκε πρόσφατα.
Καθιστώντας αδύνατη την απόκτηση και τη διακίνηση παράνομων πυροβόλων όπλων, θέλουμε να διασφαλίσουμε ότι όσοι θέλουν να μας βλάψουν δεν θα μπορούν να έχουν εύκολη πρόσβαση σε όπλα. Για τον λόγο αυτό αναθεωρήσαμε την Οδηγία για τα πυροβόλα όπλα και εντατικοποιούμε τη συνεργασία μας με τα Δυτικά Βαλκάνια.
Η δημιουργία της Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής αποτελεί ορόσημο, καθώς στο εξής θα αντιμετωπίζουμε και θα διαχειριζόμαστε, νομικά και επιχειρησιακά, τα εξωτερικά σύνορα ενός Κράτους Μέλους ως εξωτερικά σύνορα όλων των Κρατών Μελών. Οι συστηματικοί έλεγχοι θα πραγματοποιούνται πλέον σε όλους όσοι διασχίζουν τα εξωτερικά σύνορά μας, ανεξαρτήτως υπηκοότητας. Επιπλέον, έχουμε προτείνει τη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού συστήματος Εισόδου-Εξόδου για την καλύτερη παρακολούθηση υπηκόων τρίτων κρατών που παραμένουν στην ΕΕ πέραν του προβλεπόμενου χρονικού διαστήματος, καθώς και ενός Ευρωπαϊκού Συστήματος Πληροφοριών και Άδειας Ταξιδίου για τον έλεγχο πιθανών απειλών ασφάλειας και μετανάστευσης από πολίτες τρίτων κρατών χωρίς υποχρέωση ταξιδιωτικής θεώρησης που φθάνουν στην ΕΕ.
Πρόσφατα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε την ενίσχυση του Συστήματος Πληροφοριών της Σένγκεν για την αποτελεσματικότερη καταπολέμηση της τρομοκρατίας, του διασυνοριακού εγκλήματος και της παράτυπης μετανάστευσης, μέσω της υποχρεωτικής δημιουργίας μιας νέας κατηγορίας καταχωρίσεων (alerts) σε ό,τι αφορά τις τρομοκρατικές επιθέσεις, καθώς και σε "αγνώστους καταζητούμενους" και σε αποφάσεις επιστροφής υπηκόων τρίτων κρατών. Στο μέλλον, δεν θα πρέπει να χάνεται καμιά κρίσιμη πληροφορία που θα αφορά σε πιθανούς υπόπτους τρομοκρατικών επιθέσεων ή σε παράτυπους μετανάστες που διασχίζουν τα σύνορα της Σένγκεν. Επιπλέον, θέλουμε τα υποστηρίξουμε πιο αποτελεσματικά τα Κράτη Μέλη στην καταπολέμηση της παραχάραξης ταξιδιωτικών εγγράφων, τόσο σε περιπτώσεις τρομοκρατίας όσο και παράτυπης μετανάστευσης.
Σε όλα τα παραπάνω, ο ρόλος της Europol και του Ευρωπαϊκού Αντιτρομοκρατικού Κέντρου θα είναι καθοριστικός, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τη συλλογή και ανταλλαγή πληροφοριών, καθώς και στην επιχειρησιακή υποστήριξη των Κρατών Μελών σε αντιτρομοκρατικές έρευνες.
Οι Ευρωπαίοι πολίτες επιθυμούν περισσότερη ασφάλεια και προστασία, όχι απομόνωση και λιγότερη ελευθερία. Στην πραγματικότητα, η πλειοψηφία των Ευρωπαίων πολιτών θεωρεί ότι η Ευρώπη αποτελεί ένα χώρο σταθερότητας μέσα σε ένα περιβάλλον αστάθειας. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε για να κάνουμε την Εύρωπη, και όλη την υφήλιο, πιο ασφαλή. Οι προσπάθειες μας όμως αυτές δεν πρέπει να αποβαίνουν σε βάρος των ανοικτών συνόρων της Σένγκεν και του ανοικτού πνεύματός μας που βασίζεται στις θεμελιώδεις αρχές της ελευθερίας και της ανεκτικότητας.
Σε περιόδους αυξημένης κινητικότητας και παγκοσμιοποίησης, μπορούμε να προχωρήσουμε προς τα εμπρός μόνο αν είμαστε ενωμένοι. Όλες μας οι δράσεις είναι διασυνδεδεμένες. Από τις προσπάθειες για ειρήνη και ασφάλεια στις ευρύτερες γειτονικές περιοχές και την καλύτερη διαχείριση των περιφερειακών μεταναστευτικών ροών έως τη μάχη κατά της τρομοκρατίας.
Αυτές οι προκλήσεις δεν είναι μόνο Ευρωπαϊκές, είναι παγκόσμιες. Γι' αυτό και η συνεργασία με χώρες εταίρους στα Δυτικά Βαλκάνια, στη Βόρειο Αφρική, την Τουρκία και τις ΗΠΑ είναι καθοριστικής σημασίας για παρόν και το μέλλον.
Καθώς η ξενοφοβία και ο εθνικισμός βρίσκονται σε άνοδο, το 2017 θα αποτέλεσει έτος δοκιμασίας για το Ευρωπαϊκό εγχείρημα. Τον περασμένο χρόνο, η Ευρώπη απέδειξε τις αντοχές της απέναντι στη συνεχιζόμενη μεταναστευτική κρίση και τα τρομοκρατικά κτυπήματα στο έδαφός της. Σε σχέση με την ανυπαρξία συνολικής πολιτικής για την ασφάλεια και την μετανάστευση, μέσα σε λιγότερο από έναν χρόνο, η Ευρώπη κατάφερε να κάνει άλματα προόδου.
Ενώ οι μνήμες από τα επακόλουθα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου αρχίζουν να σβήνουν, δεν θα πρέπει ποτέ να ξεχνάμε τον λόγο ύπαρξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης: η ειρήνη και η ασφάλεια, ακριβώς αυτά στα οποία προσβλέπει η πλειοψηφία των Ευρωπαίων πολιτών.