Εχουν διαφορετικό νόημα οι Αγώνες του Πεκίνου;

του JOHN ΗΟΒΕΜΑΝ *  

Η πολιτική και κάποιες κοινωνικές προκαταλήψεις ανέκαθεν επηρέαζαν τους Ολυμπιακούς Αγώνες, μολονότι οι εκάστοτε αρμόδιοι το αρνούνται. Οι διαφωνίες σχετικά με τους Ολυμπιακούς είναι δύο κατηγοριών. Η πρώτη αφορά το μποϊκοτάζ των Αγώνων από τις δημοκρατικές κοινωνίες, όπως, λόγου χάριν, το μποϊκοτάζ των Αγώνων του Μόντρεαλ το 1976 από 22 αφρικανικές χώρες, επειδή η Νέα Ζηλανδία είχε στείλει την ομάδα της του ράγκμπι να παίξει στη Νότιο Αφρική - χώρα σε διεθνή απομόνωση τότε, λόγω του απαρτχάιντ.

Επρόκειτο, φυσικά, για έμμεσο μποϊκοτάζ αφού δεν στρεφόταν εναντίον της χώρας που διοργάνωνε τους Αγώνες. Τα μποϊκοτάζ και η Κίνα Το 1984 στους Ολυμπιακούς του Λος Αντζελες έγινε το ίδιο με τη Σοβιετική Ενωση - μποϊκοτάρισε τους Αγώνες επειδή ο πρόεδρος Τζίμι Κάρτερ είχε μποϊκοτάρει τους Ολυμπιακούς της Μόσχας του 1980. Η δεύτερη κατηγορία είναι πιο ουσιώδης. Πρόκειται για Ολυμπιακούς Αγώνες που οργανώνουν δικτατορικά και ανελεύθερα καθεστώτα με τη συγκατάθεση και συνεργασία της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής. Οι Ολυμπιακοί του 1936 στο Βερολίνο, επί Χίτλερ, και της Μόσχας του 1980, προκάλεσαν διαμαρτυρίες με συγκεκριμένο πολιτικό περιεχόμενο. Στην Αμερική οι αντιδράσεις, το 1935 και 1936, ήταν έντονες, με επικεφαλής τις οργανώσεις των καθολικών, των εβραίων και των συνδικάτων, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Το αμερικανικό μποϊκοτάζ των Αγώνων της Μόσχας αποτέλεσε διαμαρτυρία κατά της σοβιετικής εισβολής στο Αφγανιστάν, κατά της δίωξης των αντιφρονούντων και γενικότερα των πολιτικών περιορισμών στη Σοβιετική Ενωση. Το ίδιο συμβαίνει με τους Αγώνες του Πεκίνου σήμερα - διαμαρτυρίες για την κινεζική βία στο Θιβέτ, για τις οικονομικές σχέσεις της Κίνας με το Σουδάν και τη Βιρμανία καθώς και για τη δίωξη των πολιτικά αντιφρονούντων. Εκείνο όμως που διαχωρίζει τους Αγώνες του Πεκίνου από όλες τις άλλες περιπτώσεις είναι η σκιά που πέφτει επάνω στο όλο γεωπολιτικό σύστημα της Κίνας. Το ναζιστικό καθεστώς του 1936 δεν συγκρίνεται με τον παγκόσμιο χαρακτήρα της Κίνας σήμερα και η σοβιετική οικονομία του 1980 δεν ήταν παρά κάτι το νεκρό που απλώς παρέμενε στάσιμο. Η Κίνα όμως αποτελεί εντελώς διαφορετική πραγματικότητα. Το βέβαιο είναι ότι η παγκόσμια συναισθηματική επένδυση που προσφέρουν οι Ολυμπιακοί Αγώνες εγγυάται μια έξαψη για το αν οι πολιτικές δυνάμεις που κινούνται εκτός σταδίων απειλήσουν το θέαμα - πράγμα που σημαίνει ότι όσο περισσότερο κατακρίνουμε και διαμαρτυρόμαστε για το Πεκίνο τόσο περισσότερο κινδυνεύουν να πέσουν στο κενό οι διαμαρτυρίες μας. Οι αλλαγές που προσδοκούμε Αποτελούν οι Ολυμπιακοί Αγώνες καταλύτη για αλλαγές; Για να δώσουμε απάντηση σε αυτό το (μόνιμο) ερώτημα, αρκεί να δούμε τι γίνεται με τους πολίτες της χώρας που διοργανώνει τους Αγώνες. Αποτελεί παράδοση πλέον να «σφίγγουν τα λουριά» πριν από τους Αγώνες σε χώρες με αυταρχικά καθεστώτα. Το είδαμε με τους εβραίους παραμονές των Ολυμπιακών του 1936 στο Βερολίνο. Το ναζιστικό καθεστώς συμμορφώθηκε προς την αξίωση της ΔΟΕ να απομακρυνθούν τα σύμβολα του αντισημιτισμού και η σχετική συνθηματολογία από τους δημόσιους χώρους αλλά οι διώξεις των εβραίων εντάθηκαν την ίδια στιγμή. Οι Ολυμπιακοί της Μόσχας του 1980 έδιναν μια μοναδική ευκαιρία, κατά την άποψη της ΔΟΕ, στους Δυτικούς να επηρεάσουν την κλειστή ολοκληρωτική σοβιετική κοινωνία. Εκείνο όμως που συνέβη ήταν να γίνει «η Μόσχα μια νεκρή πόλη από την οποία έλειπε ο κόσμος» έγραψαν αργότερα οι εφημερίδες. Ο μόνος τομέας τον οποίο φαίνεται ότι μπορεί να επηρεάζουν οι Ολυμπιακοί Αγώνες είναι ο αισθητικός. Στους Αγώνες της Σεούλ το 1988, λ.χ., οι νοτιοκορεατικές αρχές μετέφεραν τα πατροπαράδοτα σκυλάδικα στα περίχωρα για να μη θίγονται τα αισθήματα των ξένων. Σήμερα οι κινεζικές αρχές απομάκρυναν από το κέντρο του Πεκίνου και της Σανγκάης τους ζητιάνους και το ένα εκατομμύριο μεταναστών εργατών - χωρίς τους οποίους οι ολυμπιακές εγκαταστάσεις του Πεκίνου θα ήταν πολύ δύσκολο να γίνουν - έχει εξαφανιστεί από τις πόλεις. Καταστήματα με DVD-«μαϊμού» και με άλλα προϊόντα-«μαϊμού» έκλεισαν, προσωρινά φυσικά, και μερικές ντουζίνες πολιτικοί αντιρρησίες φυλακίστηκαν προκαταβολικά. Οπως το 1936 οι αξιωματούχοι της ΔΟΕ νόμιζαν ότι θα άλλαζαν τη στάση του Χίτλερ έτσι και οι σύγχρονοι διάδοχοί τους σήμερα φαντάζονται ότι μπορούν να επηρεάσουν τους «σκληρούς» της Κίνας. Κατά τον Ζακ Ρογκ, τον πρόεδρο της ΔΟΕ, η παρουσία του ξένου Τύπου στο Πεκίνο θα αποτελέσει «κάτι το μοναδικό, μια επανάσταση». Αλλά οι Κινέζοι ανακοίνωσαν ήδη ότι θα απαγορευθεί οποιαδήποτε τηλεοπτική μετάδοση από την πλατεία Τιανανμέν στη διάρκεια των Αγώνων. Τι θεωρεί για αυτό ο κ. Ρογκ; «Δεν έχουμε στρατό, δεν έχουμε αστυνομία. Η μόνη δύναμη που έχουμε είναι οι αξίες μας. Μπορούμε μόνο με τις αξίες να αγωνιστούμε». Ωστόσο προκειμένου να αγωνιστεί κανείς για τις αξίες πρέπει να είναι έτοιμος να κάνει θυσίες. Το πρόβλημα με τη ΔΟΕ είναι ότι εξισώνει τις αξίες με την πομπώδη τελετή έναρξης ή λήξης των Αγώνων.

Το ΒΗΜΑ online Κυριακή 3 Αυγούστου 2008 - Αρ. Φύλλου 15426

* Ο κ. John Hoberman είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Οστιν (Τέξας) και συγγραφέας του βιβλίου «Η κρίση των Ολυμπιακών. Σπορ, πολιτική και ηθική τάξη» (1986). Το ΒΗΜΑ, 03/08/2008 , Σελ.: I02 Κωδικός άρθρου: B15426I021 ID: 296203

"Η ανάρτηση των άρθρων με ιδιαίτερο ενδιαφέρον δεν σημαίνει και απόλυτη ταύτιση με το περιεχόμενο των ιδεών του αρθρογράφου. Τα άρθρα αξιολογούνται ως ενδιαφέροντα για προβληματισμό"