Αξιότιμοι συνάδελφοι,
Εδώ και οκτώ δεκαετίες, η πολυμερής διπλωματία αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο των διεθνών σχέσεων. Υπήρξε πλατφόρμα διαλόγου, τόπος συνάντησης όπου ακόμη και οι βαθύτερες διαιρέσεις μπορούσαν να διαχειριστούν. Μέσω επίσημων διαπραγματεύσεων και άτυπων παρασκηνιακών επαφών, πρόσφερε μηχανισμούς για να αποτρέπεται ο εκτροχιασμός των κρίσεων. Εδρασμένη σε αρχές, κανόνες και θεσμούς, η πολυμέρεια εφοδίασε τον κόσμο με εργαλεία σταθερότητας, προβλεψιμότητας και ελπίδας.
Σήμερα, όμως, γινόμαστε μάρτυρες μιας επιστροφής στη μονομέρεια. Η πολιτική ισχύος, οι σφαίρες επιρροής και οι συναλλακτικές προσεγγίσεις κυριαρχούν ολοένα και περισσότερο στο διεθνές σύστημα. Η ίδια η ουσία της πολυμέρειας — η πεποίθηση ότι οι παγκόσμιες προκλήσεις απαιτούν κοινές λύσεις — δέχεται πιέσεις. Αυτό αποτυπώνεται στην αδράνεια του Συμβουλίου Ασφαλείας, στην περιφρόνηση του διεθνούς δικαίου και στον κατακερματισμό της παγκόσμιας διακυβέρνησης.
Αποτέλεσμα είναι ότι ο κόσμος βρίσκεται αντιμέτωπος με κρίσεις που αδυνατεί να διαχειριστεί αποτελεσματικά. Από την Ουκρανία έως τη Γάζα, από το Σαχέλ έως τη Νότια Σινική Θάλασσα, οι συγκρούσεις πολλαπλασιάζονται και αλληλεπικαλύπτονται. Την ίδια στιγμή, μη παραδοσιακοί κίνδυνοι — η κλιματική αλλαγή, η μετανάστευση, οι πανδημίες, οι κυβερνοαπειλές, η επισιτιστική ανασφάλεια — κλιμακώνονται. Πρόκειται για προκλήσεις που κανένα κράτος δεν μπορεί να αντιμετωπίσει μόνο του. Απαιτούν συλλογική δράση.
Ωστόσο, δεν πρέπει να παραβλέψουμε τις ευκαιρίες. Η ιστορία μας θυμίζει ότι οι στιγμές κρίσης συχνά πυροδοτούν αναγέννηση. Η πολυμέρεια έχει ανανεωθεί στο παρελθόν — μετά την καταστροφή των παγκοσμίων πολέμων, στην περίοδο της αποαποικιοποίησης και ως απάντηση σε νέες οικονομικές και τεχνολογικές πραγματικότητες. Μπορεί να το κάνει και σήμερα.
Η πρώτη ευκαιρία έγκειται στη μεταρρύθμιση. Οι θεσμοί των Ηνωμένων Εθνών, ιδίως το Συμβούλιο Ασφαλείας, πρέπει να προσαρμοστούν ώστε να αντανακλούν τις σημερινές πραγματικότητες. Η εκπροσώπηση πρέπει να διευρυνθεί, η νομιμοποίηση να ενισχυθεί και η λογοδοσία να διασφαλιστεί. Χωρίς μεταρρύθμιση, το χάσμα μεταξύ παγκόσμιας διακυβέρνησης και παγκόσμιας ισχύος θα διευρύνεται.
Η δεύτερη ευκαιρία έγκειται στους περιφερειακούς δρώντες. Οργανισμοί όπως η Αφρικανική Ένωση, η ASEAN και η Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν αποδείξει ότι τα περιφερειακά πλαίσια μπορούν να συμπληρώνουν και να ενισχύουν το σύστημα του ΟΗΕ. Χτίζοντας ισχυρότερες γέφυρες μεταξύ παγκόσμιου και περιφερειακού επιπέδου, μπορούμε να καταστήσουμε την πολυμέρεια πιο ευέλικτη και πιο αποτελεσματική.
Η τρίτη ευκαιρία είναι η συμπερίληψη. Τα κράτη δεν είναι πλέον οι μόνοι δρώντες που διαμορφώνουν τη διεθνή τάξη. Η κοινωνία των πολιτών, ο ιδιωτικός τομέας, οι πόλεις και οι επιστημονικές κοινότητες διαδραματίζουν κρίσιμους ρόλους. Η συμμετοχή τους μπορεί να ενισχύσει τη νομιμοποίηση και την καινοτομία στην αντιμετώπιση των παγκόσμιων προκλήσεων.
Τέλος, η πολυμέρεια πρέπει να ξαναβρεί την ηθική της πυξίδα. Γεννήθηκε από τις στάχτες του πολέμου για να διαφυλάξει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, να προστατεύσει τα θεμελιώδη δικαιώματα και να διασφαλίσει ότι η ισχύς δεν θα υπερισχύει του δικαίου. Η επανασύνδεση με αυτά τα ιδρυτικά ιδεώδη είναι απαραίτητη για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης και της σημασίας της.
Η κατάσταση της πολυμέρειας σήμερα είναι εύθραυστη, αλλά όχι ανεπανόρθωτη. Αν αναγνωρίσουμε τους κινδύνους, αγκαλιάσουμε τη μεταρρύθμιση και ανανεώσουμε τη δέσμευσή μας στη συνεργασία, μπορούμε να μετατρέψουμε αυτή τη στιγμή αβεβαιότητας σε ευκαιρία.
Ας είμαστε σαφείς: η μονομέρεια μπορεί να κερδίζει μάχες, αλλά μόνο η πολυμέρεια μπορεί να εξασφαλίσει την ειρήνη. Η ισχύς μπορεί να διχάζει, αλλά μόνο οι αρχές μπορούν να ενώνουν. Σε έναν κόσμο με πολλαπλασιαζόμενες κρίσεις, η συνεργασία δεν είναι πλέον επιλογή — είναι αναγκαιότητα.
Η πολυμέρεια δεν είναι απολίθωμα του παρελθόντος. Είναι ο μόνος βιώσιμος δρόμος προς ένα πιο σταθερό, πιο δίκαιο και πιο ειρηνικό μέλλον.
Σας ευχαριστώ.