THE ECONOMIST
Κανείς δεν περίμενε πως τα νέα θα ήταν καλά. Ωστόσο, η πτώση του 12,7% που σημείωσε το ιαπωνικό ΑΕΠ το τελευταίο τρίμηνο του περασμένου έτους, καταγράφοντας το τρίτο συναπτό τρίμηνο συρρίκνωσης, μάς σοκάρισε. Η ταχύτητα και η κλίμακα της βουτιάς υπερβαίνουν σαφώς όσα συνέβησαν μετά το 1990, τότε που έσκασε η φούσκα της Ιαπωνίας.
Ψάχνοντας για κάτι ανάλογο στη μεταπολεμική ιστορία της Ιαπωνίας, το μόνο που υπερβαίνει την τρέχουσα κρίση είναι τα παρεπόμενα της πρώτης πετρελαϊκής κρίσης του 1973-74. Και η κρίση δεν έχει τελειώσει.
Η Ιαπωνία δεν ήταν στην καρδιά της χρηματοπιστωτικής καταιγίδας το φθινόπωρο και το τραπεζικό σύστημα δεν έχει ακόμη γονατίσει. Η οικονομία της χώρας, όμως, πλήττεται περισσότερο από εκείνη των ΗΠΑ ή της Ευρώπης. Το πρόβλημα είναι ότι η Ιαπωνία εξαρτάται από τις εξαγωγές προϊόντων μεταποίησης και ειδικότερα αυτοκινήτων και ηλεκτρονικών ειδών. Η μεγαλύτερη αυτοκινητοβιομηχανία του κόσμου, η Toyota, αναμένεται να εμφανίσει φέτος ζημίες για πρώτη φορά μετά 70 χρόνια. Οι 10 μεγαλύτερες εταιρείες ηλεκτρονικών προβλέπουν να χάσουν 20 δισ. δολάρια. Η ζήτηση για εξαγωγές ήταν αυτή που οδήγησε στην πιο παρατεταμένη μεταπολεμική ανάκαμψη, την περίοδο 2002-08, όταν η χώρα φάνηκε να αφήνει πίσω της τη «χαμένη δεκαετία» μετά τη φούσκα. Στη διάρκεια της ανάκαμψης, αυξήθηκε το μερίδιο των εξαγωγών από το 10,6% στο 16,5% του ΑΕΠ. Το πλεονέκτημα αυτό, όμως, σήμερα αποτελεί αδυναμία της χώρας, καθώς σε όλον τον κόσμο οι καταναλωτές περικόπτουν τις δαπάνες και το διεθνές εμπόριο περιορίζεται.
Το πλήγμα στις εξαγωγές προκαλεί άλλα πλήγματα. Μια σχεδόν κατακόρυφη πτώση της βιομηχανικής παραγωγής μέσα σε λίγους μήνες έχει εξαλείψει σχεδόν όλα τα οφέλη έξι ετών ανάκαμψης. Οικονομικοί αναλυτές προβλέπουν πως μέχρι το τέλος Φεβρουαρίου η παραγωγή θα έχει επιστρέψει στα επίπεδα του 1987. Εκτός από την παραγωγή, οι εταιρείες περικόπτουν ραγδαία και τις κεφαλαιουχικές επενδύσεις, με αποτέλεσμα να μειώνονται οι προσδοκίες για μακροπρόθεσμη ανάπτυξη. Θα υπάρξουν, άλλωστε, παράπλευρες επιπτώσεις στην απασχόληση και τις καταναλωτικές δαπάνες. Μολονότι η ανεργία βρίσκεται μόλις στο 4,4% και έχει προηγηθεί η εκτίναξη στο 5,5% το 2002, αυτό δεν λέει πολλά. Μετανάστες και προσωρινώς απασχολούμενοι απολύονται μαζικά. Οι μόνιμοι υπάλληλοι, ακόμη και εταιρειών όπως οι Nissan και Panasonic, που ανακοίνωσαν μαζικές απολύσεις, βαδίζουν σε πιο στέρεο έδαφος, αλλά αναγκάζονται να δεχθούν μείωση ωραρίου με ανάλογη μείωση μισθού. Το τελικό πλήγμα είναι η πτώση της καταναλωτικής εμπιστοσύνης σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα. Η Deutsche Bank του Τόκιο προβλέπει «βαρύτατη ύφεση» με συρρίκνωση της οικονομίας τουλάχιστον μέχρι τα τέλη του 2010.
Δεν είναι, πάντως, όλα μαύρα. Παρά την άνοδο του γιεν, το εμπόριο της Ιαπωνίας διεξάγεται με καλύτερους όρους εξαιτίας ραγδαίας πτώσης στις τιμές της ενέργειας, που αποτελεί τον κύριο όγκο των εισαγωγών της. Τα νοικοκυριά δεν είναι τόσο χρεωμένα όσο στην Αμερική και στη Βρετανία. Αντιθέτως, έχουν συγκεντρώσει ένα βουνό αποταμιεύσεων. Μπορεί να μας εκπλήξει η ταχύτητα με την οποία ενδέχεται να ανακάμψουν πολλές από τις εξαγωγικές επιχειρήσεις της χώρας. Για να ανακάμψει, όμως, συνολικά μια οικονομία που εξαρτάται τόσο από τις εξαγωγές πρέπει να τονωθεί η παγκόσμια ζήτηση και δεν διαφαίνεται κάτι τέτοιο. Στο μεταξύ, οι ιθύνοντες αγωνίζονται να αμβλύνουν τον αντίκτυπο της ύφεσης. Η Τράπεζα της Ιαπωνίας έχει επαναφέρει τα επιτόκια σχεδόν σε μηδενικά επίπεδα και έχει ανακοινώσει ανορθόδοξα μέτρα για την κεφαλαιακή ενίσχυση των τραπεζών. Φαίνεται, όμως, απρόθυμη να εξετάσει κάτι πιο ριζοσπαστικό.
Εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Ημ/νια Δημοσίευσης: Τρίτη, 17 Φεβρουαρίου 2009
«Η ανάρτηση των άρθρων με ιδιαίτερο ενδιαφέρον δεν σημαίνει και απόλυτη ταύτιση με το περιεχόμενο των ιδεών του αρθρογράφου. Τα άρθρα αξιολογούνται ως ενδιαφέροντα για προβληματισμό.»