Συνέντευξη Επιτρόπου Δ. Αβραμόπουλου στην εφημερίδα "Ο Φιλελεύθερος", 17/2/2019

1. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε πρόσφατα έκθεση η οποία ουσιαστικά επικρίνει κράτη μέλη της ΕΕ όπως η Κύπρος, η Μάλτα και η Βουλγαρία σχετικά με τα «χρυσά διαβατήρια» που εκδίδουν. Όσον αφορά την Κύπρο ειδικότερα, ποιες αλλαγές θα πρέπει να γίνουν προκειμένου να διατηρηθεί το υφιστάμενο σύστημα, το οποίο ωφελεί την οικονομία και συμβάλλει στην ανάκαμψη μετά την κρίση του 2013;

Με την έκθεσή της η Επιτροπή προέβη για πρώτη φορά σε συνολική και τεκμηριωμένη χαρτογράφηση όλων των διαφορετικών προγραμμάτων που υπάρχουν στην Ευρώπη και απευθύνονται σε επενδυτές, για σκοπούς απόκτησης τόσο ιθαγένειας όσο και αδειών διαμονής. Η Κύπρος είναι ένα από τρία μόνο κράτη μέλη που εφαρμόζουν προγράμματα χορήγησης ιθαγένειας σε επενδυτές και ένα από τα 20 κράτη μέλη που διαθέτουν προγράμματα χορήγησης άδειας διαμονής σε επενδυτές. Η έκθεση αυτή δεν αποσκοπεί στη στόχευση κάποιου συγκεκριμένου κράτους μέλους ή στην αντιμετώπισή του με διαφορετικό τρόπο από τα υπόλοιπα. Παρουσιάσαμε τεκμηριωμένα πορίσματα. Διαπιστώνουμε ότι υπάρχουν ορισμένα ζητήματα που προκαλούν ανησυχία όσον αφορά στην ασφάλεια, αλλά και την πιθανή νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και τη διαφθορά. Προτεραιότητά μας τώρα είναι να παρακολουθήσουμε το ζήτημα εκ του σύνεγγυς, μεταξύ άλλων, μέσω της σύστασης ομάδας εμπειρογνωμόνων, ώστε να διασφαλιστεί ότι τα κράτη μέλη θα αυξήσουν τη διαφάνεια, αλλά και για να ελέγχεται η συμμόρφωσή τους με τη νομοθεσία της ΕΕ για τους ενδεικνυόμενους ελέγχους ασφαλείας.

2. Στην έκθεσή της η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έθιξε ορισμένα ζητήματα σχετικά με την πολιτογράφηση στην Κύπρο· ποιο από τα ζητήματα αυτά θεωρείτε ως το πλέον προβληματικό;

Όπως προανέφερα, στόχος μας δεν είναι να αρχίσουμε τις αλληλοκατηγορίες. Με την έκθεσή μας, επιδιώκουμε να αυξήσουμε την ευαισθητοποίηση σχετικά με την ύπαρξη τέτοιων προγραμμάτων σε ολόκληρη την ΕΕ, να ενημερώσουμε και να ενημερωθούμε καλύτερα, ώστε να προστατεύουμε και να διασφαλίζουμε καλύτερα τα δικαιώματα και τα προνόμια που απορρέουν από την ιθαγένεια και τις άδειες διαμονής στην ΕΕ. Η παροχή ιθαγένειας αποτελεί αρμοδιότητα των κρατών μελών, αλλά οι πολίτες της ΕΕ μπορούν επίσης να κυκλοφορούν ελεύθερα υπό ορισμένες προϋποθέσεις στην ΕΕ. Υπάρχουν ορισμένες υποχρεώσεις που απορρέουν από την παροχή της ιθαγένειας της ΕΕ ή της άδειας διαμονής σε ένα άτομο, και οι υποχρεώσεις αυτές πρέπει να τηρούνται. Έχουμε εκφράσει ανησυχίες σχετικά με τον τρόπο και τον βαθμό στον οποίο διενεργούνται οι αναγκαίοι έλεγχοι ασφαλείας προτού χορηγηθεί ιθαγένεια σε επενδυτές στα τρία κράτη μέλη που αναφέρατε. Όσον αφορά τη χορήγηση αδειών διαμονής σε επενδυτές σε 20 κράτη μέλη, θα παρακολουθούμε εκ του σύνεγγυς τη συμμόρφωση με τις ισχύουσες υποχρεώσεις της ΕΕ πριν από την έκδοση θεωρήσεων εισόδου και αδειών διαμονής, ιδίως όσον αφορά στους ελέγχους που πρέπει να διενεργούνται στο σύστημα πληροφοριών Σένγκεν. Επιπλέον, θα παρακολουθούμε από κοντά εάν και σε ποιο βαθμό απαιτείται φυσική διαμονή πριν από την έκδοση των αδειών διαμονής, στοιχείο που μπορεί επίσης να έχει επιπτώσεις στην απόκτηση της ιθαγένειας τελικά.

3. Τι είδους επενδύσεις και για πόσο χρονικό διάστημα πρέπει να πραγματοποιηθούν στο πλαίσιο του εν λόγω προγράμματος, προκειμένου να θεωρηθεί ότι επαρκούν για την ύπαρξη δεσμού μεταξύ του επενδυτή και της χώρας; 

Καταρχάς, είναι σημαντικό να διευκρινιστεί ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν ενέκρινε ποτέ μέχρι στιγμής πρόγραμμα χορήγησης ιθαγένειας ή άδειας διαμονής σε επενδυτές στην ΕΕ. Επίσης, το ζήτημα της ιθαγένειας αποτελεί εθνική αρμοδιότητα, η δε έκδοση αδειών διαμονής σε επενδυτές δεν έχει εναρμονιστεί σε επίπεδο ΕΕ. Ως εκ τούτου, η πρόσφατη έκθεσή μας δεν αποτελεί ποιοτική αξιολόγηση των εν λόγω προγραμμάτων ή το αντίθετο. Επαναλαμβάνω: στόχος μας ήταν να χαρτογραφήσουμε τα υφιστάμενα προγράμματα για επενδυτές, όπου υπάρχουν, καθώς και τα προβλήματα που ενδέχεται να προκύψουν από αυτά.

4. Θεωρείτε ότι η εικόνα της Κύπρου, όχι μόνο στην ΕΕ αλλά και διεθνώς, επηρεάστηκε από αυτό το πρόγραμμα χορήγησης ιθαγένειας σε επενδυτές; Και εάν ναι, σε ποιο βαθμό;

Η έκθεσή μας δεν επικεντρώνεται στην Κύπρο ή σε κάποιο άλλο κράτος μέλος. Η έκθεση, όπως ανέφερα προηγουμένως, παραθέτει γεγονότα σχετικά με την ύπαρξη προγραμμάτων χορήγησης ιθαγένειας και αδειών διαμονής σε επενδυτές στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και διεθνώς. Οι πολίτες μας πρέπει να γνωρίζουν και να είναι ενήμεροι σχετικά με την ύπαρξη τέτοιων προγραμμάτων. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δικαιούνται να γνωρίζουν τι κάνουν οι γείτονές τους και, φυσικά, κάθε κράτος μέλος πρέπει να σέβεται την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Ο πλούτος δεν θα πρέπει να αποτελεί μέσο παράκαμψης του νόμου ή να καθιστά ευκολότερη την απόκτηση ορισμένων θεμελιωδών ευρωπαϊκών προνομίων και δικαιωμάτων. Η ιθαγένεια της ΕΕ δεν θα πρέπει να αποτελεί αντικείμενο συναλλαγής σαν να ήταν ένα υλικό αγαθό που μπορεί να αγοράζεται και να πωλείται. 

5. Ποια είναι η άποψή σας για το γεγονός ότι, για παράδειγμα, στην Κύπρο, τη Βουλγαρία και τη Μάλτα, οι υπήκοοι τρίτων χωρών μπορούν να αποκτήσουν εύκολα διαβατήριο εάν καταβάλουν ένα σημαντικό ποσό, ενώ οι μετανάστες και οι πρόσφυγες πρέπει να περιμένουν χρόνια για αυτό;

Οι προϋποθέσεις για την απόκτηση εθνικής ιθαγένειας ρυθμίζονται από το εθνικό δίκαιο κάθε κράτους μέλους, βεβαίως με την επιφύλαξη της τήρησης του δικαίου της ΕΕ. Ωστόσο, παρακολουθούμε στενά τα εν λόγω προγράμματα δεδομένου ότι η εθνική ιθαγένεια αποτελεί προϋπόθεση για την ιθαγένεια της ΕΕ και παρέχει πρόσβαση στα δικαιώματα που απορρέουν από τη Συνθήκη. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο θεωρούμε ότι η ύπαρξη πραγματικού δεσμού με τη χώρα είναι απαραίτητη προϋπόθεση προκειμένου ένα κράτος μέλος να προβεί στη χορήγηση ιθαγένειας ή άδειας διαμονής σε υπηκόους τρίτων χωρών. Όπως ανέφερα, ο πλούτος δεν θα πρέπει να αποτελεί μέσο παράκαμψης του νόμου ή να καθιστά ευκολότερη την απόκτηση ορισμένων θεμελιωδών ευρωπαϊκών προνομίων και δικαιωμάτων. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο θα συνεχίσουμε να παρακολουθούμε κατά πόσον τα προγράμματα χορήγησης ιθαγένειας σε επενδυτές συμμορφώνονται με το δίκαιο της ΕΕ και, όπου αυτό είναι απαραίτητο, να λαμβάνουμε μέτρα. Όσον αφορά στους μετανάστες και στους πρόσφυγες, διαθέτουμε ευρωπαϊκή πολιτική και κανόνες για τη νόμιμη μετανάστευση και την επιστροφή των παράτυπων μεταναστών, καθώς και ένα ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου. Το εάν και πότε ορισμένοι από αυτούς θα αποκτήσουν την ιθαγένεια ενός κράτους μέλους, εξαρτάται από τους εθνικούς κανόνες του εν λόγω κράτους μέλους.

6. Από πέρυσι, παρατηρείται αύξηση των αφίξεων μεταναστών στην Κύπρο. Δεδομένων του μεγέθους και του πληθυσμού της, η Κύπρος δέχεται ιδιαίτερα έντονη πίεση. Η πλειονότητα αυτών των μεταναστών μεταφέρεται από την Τουρκία στα κατεχόμενα στη Βόρεια Κύπρο και από εκεί μεταβαίνουν στην Κυπριακή Δημοκρατία. Σύμφωνα με την κυπριακή κυβέρνηση, η κατάσταση είναι πολύ σοβαρή· πώς μπορούν η ΕΕ και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συμβάλουν στην αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος;

Από την πρώτη στιγμή παρακολουθώ τις εξελίξεις στο μεταναστευτικό που αφορούν στην Κύπρο. Πέρυσι τον Σεπτέμβριο επισκέφθηκα την χώρα για να διαπιστώσω την κατάσταση επί τόπου και να συζητήσω με τις αρχές. Επαναβεβαίωσα την υποστήριξή μας: πολιτικά, οικονομικά και επιχειρησιακά. Αναγνωρίζουμε πλήρως την πίεση που υφίσταται μια μικρή χώρα όπως η Κύπρος, δεδομένης μάλιστα της γεωγραφικής της θέσης. Αυτός ακριβώς είναι ο λόγος για τον οποίο δεν θα αφήσουμε ποτέ την Κύπρο μόνη της και θα συνεχίσουμε να της συμπαραστεκόμαστε. 

Για παράδειγμα, η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο έστειλε 29 χειριστές υποθέσεων για να υποστηρίξουν την Κύπρο στη διεκπεραίωση των αιτήσεων ασύλου που έχουν συσσωρευθεί λόγω του αυξημένου αριθμού αφίξεων τα τελευταία χρόνια. Από τα τέλη Μαρτίου 2019 και μετά, ένας υπάλληλος από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής θα αποσπαστεί στο αεροδρόμιο της Λάρνακας, το οποίο έχει οριστεί από τον Οργανισμό ως μόνιμο σημείο επαφής. Επιπλέον, η Κύπρος μπορεί να λάβει επιχειρησιακή και χρηματοδοτική βοήθεια από τον Οργανισμό για τη διοργάνωση κοινών και εθνικών επιχειρήσεων επιστροφής με ναυλωμένες πτήσεις, καθώς και για τη πραγματοποίηση επιστροφών με εμπορικές πτήσεις. Ο Οργανισμός μπορεί, επίσης, να παρέχει βοήθεια για τον εντοπισμό παράτυπων μεταναστών και για την προξενική συνεργασία με τις χώρες καταγωγής. Επιπλέον, η Europol έχει παράσχει σημαντική στήριξη και συζητά τώρα με τις κυπριακές αρχές την πιθανή αποστολή προσκεκλημένων υπαλλήλων για τη διενέργεια δευτερευόντων ελέγχων ασφαλείας.

Τον Δεκέμβριο συμφωνήσαμε να παράσχουμε τα 3,1 εκατ. ευρώ που ζήτησαν οι κυπριακές αρχές, με βάση τις ανάγκες τους, ως έκτακτη βοήθεια για να αυξηθεί η ικανότητα υποδοχής της Κύπρου και να μετασχηματιστεί το προσωρινό κέντρο έκτακτης ανάγκης «Πουρνάρα» σε πλήρως αυτόνομο κέντρο πρώτης υποδοχής. Η νέα αυτή χρηματοδότηση έρχεται να προστεθεί στα περίπου 40 εκατ. ευρώ που έχουν διατεθεί για τη διαχείριση της μετανάστευσης κατά την περίοδο 2014-2020 και στη χρηματοδότηση έκτακτης ανάγκης ύψους σχεδόν 1 εκατ. ευρώ που χορηγήθηκε για τη μετανάστευση το 2014. Πέραν της Κύπρου, τριπλασιάζουμε τη χρηματοδότηση της ΕΕ για τη μετανάστευση και τα σύνορα για την περίοδο 2021-2027, με στόχο την καλύτερη στήριξη των κρατών μελών μας, ιδίως εκείνων που πλήττονται περισσότερο. Οι εμπειρογνώμονές μου επισκέφθηκαν πρόσφατα την Κύπρο και αν η χώρα χρειαστεί περισσότερη στήριξη, θα εξεταστεί άμεσα το αίτημά της.

7. Γενικά, σε ό,τι αφορά όλα τα είδη μετανάστευσης, η κατάσταση σήμερα έχει βελτιωθεί ή επιδεινώθηκε; Δεδομένου ότι η Ιταλία, η οποία επίσης δεχόταν, όπως και η Ελλάδα, μεγάλο αριθμό μεταναστών, έχει πλέον αλλάξει τη μεταναστευτική της πολιτική.

Σε σύγκριση με το 2015, η κατάσταση έχει αλλάξει σημαντικά. Πρώτα απ’ όλα, η Ευρώπη είναι πλέον πολύ καλύτερα προετοιμασμένη επιχειρησιακά: έχει θέσει σε λειτουργία όλα τα κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης, οι υπηρεσίες μας παρέχουν βοήθεια επί τόπου, ενώ παράλληλα έχουν μειωθεί οι ανεξέλεγκτες δευτερογενείς μετακινήσεις. Επίσης, χάρη στις κοινές μας προσπάθειες και στη συνεργασία μας με χώρες εκτός ΕΕ, ο συνολικός αριθμός των παράτυπων αφίξεων έχει μειωθεί σημαντικά, ιδίως στην Ιταλία και την Ελλάδα. Πρέπει όμως να παραμείνουμε σε επιφυλακή: στην Ισπανία εξακολουθεί να υπάρχει αύξηση και φυσικά δεν μπορούμε να παραβλέψουμε την πίεση που υφίσταται η Κύπρος. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο συνεχίζουμε τη συνεργασία μας με τις χώρες καταγωγής και διέλευσης, εξακολουθούμε να στηρίζουμε τα κράτη μέλη της πρώτης γραμμής και προωθούμε τις μεταρρυθμίσεις μας ώστε να εξασφαλίσουμε μια βιώσιμη μελλοντικά πολιτική για το άσυλο και τη μετανάστευση. Η μεταρρύθμιση του κοινού ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου είναι φυσικά ζωτικής σημασίας, όπως είναι και η ενίσχυση της Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής, η επιστροφή των παράτυπων μεταναστών και η αναβάθμιση των διαύλων επανεγκατάστασης αντί των ανεξέλεγκτων μετακινήσεων.

8. Λειτουργεί η δήλωση ΕΕ-Τουρκίας; Ή μήπως πρέπει να την επανεξετάσουμε, να την αναθεωρήσουμε; Επιπλέον, ποια είναι η γνώμη σας γενικά για τη σχέση της ΕΕ με την Τουρκία; 

Επιτρέψτε μου να απαντήσω πρώτα στο δεύτερο μέρος της ερώτησης σας. Δεδομένης της γεωπολιτικής αστάθειας που αντιμετωπίζουμε στη γειτονιά μας, η συνεργασία είναι απαραίτητη. Τα δύο ζητήματα που κυρίως ανησυχούν τους πολίτες μας –η καλύτερη διαχείριση της μετανάστευσης και η καταπολέμηση της τρομοκρατίας– δεν αποτελούν ευρωπαϊκά ζητήματα αλλά είναι παγκόσμια και χρειάζεται να τα αντιμετωπίσουμε σε παγκόσμιο επίπεδο. Δεν μπορούμε να διαλέξουμε τη γεωγραφική μας θέση, μπορούμε όμως να επιλέξουμε τον τρόπο με τον οποίο διαχειριζόμαστε τη θέση αυτή και την πραγματικότητα που απορρέει από αυτήν. Αυτή είναι η ουσία στην οποία βασίζεται η συνεργασία της ΕΕ με την Τουρκία, συμπεριλαμβανομένης της δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας, η οποία συνεχίζει να λειτουργεί. Η Τουρκία πρέπει να αποτρέπει το άνοιγμα νέων οδών παράνομης διακίνησης. Την ερχόμενη εβδομάδα θα επισκεφθώ την Τουρκία και θα συζητήσω ξανά το θέμα αυτό με τις τουρκικές αρχές.